soybean crop : सोयाबीन पीक विदर्भात सर्वाधिक घेतले जाते. मात्र योग्य पद्धतीने पेरणी आणि मशागत होत नसल्याने अनेक शेतकरी सोयाबीनचे जास्त उत्पन्न घेवू शकत नाहीत. उत्पादकता वाढीसाठी सोयाबीन पिकाचीयशस्वी पेरणी कशी करावी याबाबतची सविस्तर माहिती आपण या लेखात जाणून घेणार आहोत.
बियाणे उगवणशक्ती तपासणी
सुधारित वानाकरीता 67% बियाणे घरगुती पद्धतीने शेतातील जतन केलेले बियाणे पेरणीसाठी वापरले जाते,म्हणून बियाण्याची प्रतवारी स्पायरल सेपरेटरवर करावी.सोयाबीनचे बियाणे नाजूक असल्यामुळे पेरणीपूर्वी बियाणे उगवणशक्तीची खात्री करणे आवश्यक आहे. सोयाबीन बियाण्याची उगवण क्षमता 70% असेल तर प्रति हेक्टर 65 किलो बियाणे वापरावे. उगवण क्षमता त्यापेक्षा कमी असल्यास त्याच प्रमाणात बियाण्याचे प्रमाण वाढवावे. सोयाबीनच्या 100 बिया घ्या(जे वापरण्यात येणाऱ्या संपूर्ण बियाणाचे प्रतिनिधित्व करतील) खालील पैकी कोणत्याही पद्धतीने 10X10 बियाणे ओळीत ठेवा, ते गुंडाळा आणि4 ते 5 दिवस सावलीत ठेवावे.पाच दिवसांनतर अंकुरित बियाणे मोजा आणि अंकुरित बियांची टक्केवारी काढावी. 60 % पेक्षा कमी उगवण असल्यास ते बियाणे म्हणून वापरले जाऊ नये.
बीजप्रक्रिया करूनच पेरणी करावी
रासायनिक बीजप्रक्रिया – पेरणीपूर्वी दोन महिण्या अगोदर किंवा एक दिवस पेरणी पूर्वी कार्बोक्झीन37.5 टक्के3 ग्रॅम + थायरम3 ग्रॅम/प्रति किलो बियाण्यास लावावे. खोडमाशीकरीता थायोमेथोक्झाम 30 टक्के एफ.एस.6 मी.ली./किलो.रस शोषणाऱ्या किडीसाठी इमीडाक्लोप्रीड 1.5 मी.ली./किलोबियाणे लावावे. जैविक बीजप्रक्रिया –(रायझोबियम+पी.एस.बी+के.एम.बी) 25 ग्रॅम किंवा6 मी.ली./किलो व ट्रायकोडर्मा5 ग्रॅम किंवा 6 मी.ली./ किलो पेरणी पूर्वी दोन तास अगोदर करून बियाणेसावलीत पेरणी करावी.
सुधारित वाणाचाच वापर करावा
- MACS-1188(2013),NRC-86 (2015) ,KDS-753 (PhuleKimaya)(2017), AMS-1001 Yellow gold (2019)
- MAUS 162(2014),KDS -344(PhuleAgrani)(2015),JS-20-98(2017),AMS-MB-5-18 Suvarn soya (2019)
- JS-20-29(2014),JS -20-69(2016), MAUS612 (2018), KDS -992(2021) , JS-20-34 (2014) ,MACS-1460 (2016) ,KDS-726 (PhuleSangam)(2019) ,MACS-1407 (2021).
पेरणी व पेरणीची खोली
सतत दोन ते तीन दिवसात 75 ते 100 मिमीपाऊसअथवा 6 इंच जमीन ओली झाल्यांनतर, वापसा आल्यानंतर पेरणी करावी. ट्रँक्टरव्दारे पेरणी करतांना रासायनिक खताची नळी फणाच्या खालच्या छिद्रात लावण्यात आल्याची खात्री करावी. पेरणी करीत असतांना बियाणे 3 ते 5 से.मी. खोलीवर पडत असल्याची खात्री करावी. बियाण्याच्या 5 से.मी. खाली खताची पेरणी होत असल्याची खात्री करावी. ट्रँक्टरव्दारे पेरणीकरतांनाट्रँक्टर सेंकड लो गेअर मध्ये1.96 RPM ठेवून प्रतितास5 की. मी.या वेगाने चालविण्यास साधारण 45 ते 52 मिनिटात एक एकर पेरणी होते.ज्या भागात 750 मी.मी. पेक्षा जास्तपाऊस पडतोअशा ठिकाणी बहुपीक पेरणी यंत्राने पेरणी करतांना प्रत्येकसातओळीनंतर 60 से. मी. रुंदीच्या खोल मृत सरी पाडावी.
पेरणीची पद्धत व बियाणे मात्रा
- वहूपिक पेरणी यंत्राचा वापरकेल्यास26 किलो/ एकर,
- बीबीएफ व्दारे पेरणी केल्यास 22 किलो/एकर,
- सरी वरंब्याटोकण पद्धतीने14 ते 16 किलो/ एकर,
- आंतरपिक सोयाबीन+ तूर(4:1) 20.80 किलो सोयाबीन +(1.60 किलो तूर + फिलर दाणेदार खत 3.40 किलो),
- आंतरपीक सोयाबीन + तूर(4:2) 17.32 किलो सोयबीन +(2.65 किलोतूर+ फिलर दाणेदार खत 1.35 किलो),
- आंतरपीक सोयाबीन + तूर(6:1)22.27 किलो सोयबीन + (1.15 किलो तूर + फिलर दाणेदार खत 2.85 किलो),
टीप – आंतरपिक पद्धतीमध्ये तूर बियाणे वरंब्यावर टोकण पद्धतीने लागवड केल्यास तूर उधळण्याचे प्रमाण कमी होऊन मर्यादित रोपसंख्या राखल्याने उत्पादनात दुपटीने वाढ होण्यास मदत होते .
रासायनिक खत मात्रा
सोयाबीन पिकाकरीता प्रति एकर खालीलप्रमाणे डॉ.पं.दे.कृ.वि. अकोला यांच्या शिफारशीनुसार खते द्यावी.
- युरिया 26 किलो+ सिंगल सुपर फॉस्फेट 187.5 किलो+म्युरेट ऑफ पोटश 20 किलो हि सरळ खते उपलब्ध नसल्यास खालील प्रमाणे संयुक्त खत/ मिश्र खतामधून मात्रा द्यावी.
- 20:20:0:13 -60 किलो+ एस.एस.पी. 112 किलो+19 किलो एम. ओ. पी. (20:20:0:13 या खतामध्ये गंधकउपलब्ध असल्याने अतिरिक्त गंधक देण्याची आवश्यकता नाही. हे खत गळीतधान्य पिकासाठी उपयुक्त आहे)
- 10:26:26 – 46 किलो+युरिया4 किलो+ सिंगल सुपर फॉस्फेट 112 किलो.
- 12:32:16– 93 किलो+ युरिया 1 किलो+ गंधक 8 किलो.
- डी. ए. पी- 65 किलो+म्युरेट ऑफ पोटँश19 किलो+ गंधक 8 किलो.
- 15:15:15 – 79 किलो+ सिंगल सुपर फॉस्फेट 112 किलो.
- 18:18:10 – 66.40 किलो+ सिंगल सुपर फॉस्फेट 112 किलो+म्युरेट ऑफ पोटँश 9 किलो.
- 24:24:00- 50 किलो+ सिंगल सुपर फॉस्फेट112 किलो+ म्युरेट ऑफ पोटँश 20 किलो.
- 16:16:16 – 75 किलो+ सिंगल सुपर फॉस्फेट112 किलो.
तणनाशकाचा वापर
जमिनीची संद्रीय कर्ब व प्रति ग्रँम जीवाणूची उपलब्धता लक्षात घेता शक्यतो तणनाशकाचा वापर टाळून भौतिक तसेच मशागतीय पद्धतीनेतण नियंत्रण करावे. अपवादात्मक परिस्थितीतच तणनाशकाचा वापर खालीलप्रमाणे करावा. पेरणी नंतर लगेचचा फ्लूमीऑक्झीन 50% एस.सी. 5 मी.ली./10 लिटर पाणी याप्रमाणेघेऊन फवारणी करावी किंवापेरणी नंतर 15 ते 20 दिवसाच्या तण दोन ते तीन पानावर असतांना इमँझीथायपर 20 मिली/ 10 लिटर पाणी, किंवा क्विझँलोपॉप पी. इथाईल5 टक्के इ.सी 20 मी.ली./10 लिटरपाणी. यापैकी कोणत्याही एका तणनाशकाची फवारणी नँपसँक पंपाव्दारेच करावी. तणनाशाकाच्या फवारणी करीता गढूळ पाण्याचा वापरू नये, तणनाशकाची फवारणी करतांना वापरण्यात येणारे पाणी आम्लधर्मी असावे त्याकरिता लिटमस पेपरव्दारे तपासणी करावी. पाणी अल्कधर्मी असल्यास सिट्रिक अँसिडमिसळूनपाणी आम्लधर्मी करून वापरल्यास तणाचे प्रभावी नियंत्रण होते. फवारणी करीत असतांना जमिनीत पुरेसा ओलावा असणे आवश्यक आहे.